Eşler arası, yani P2P (peer-to-peer9 ağlar, bilgisayar biliminde bilgileri ve dosyaları ortaklaşa saklayan ya da paylaşan cihazların meydana getirdiği grupları ifade etmektedir. Eşler arası ağlarda bütün katılımcılar hemen hemen aynı güce sahiptirler ve aynı görevleri yerine getirir. Bu katılımcılar genellikle düğüm (node) olarak adlandırılır.
Bu makalemizde eşler arası ağların yapılarından ve kripto para dünyasındaki kullanım alanlarından bahsedeceğiz.
Eşler arası ağ nedir?
Eşler arası ağlar, bütün katılımcıların hemen hemen aynı giriş bariyerine sahip olup, dosyaları saklama ve paylaşma amacıyla oluşturulan merkeziyetsiz ağlardır. Finansal alanda ise eşler arası ağlar, kripto paraların ve dijital varlıkların dağıtılmış bir ağ yapısı ile transferine olanak sağlamaktadır.
Eşler arası ağ, internetin hayatımızda yer almaya başlaması ile birlikte ihtiyaç haline gelen ve 1990'lı yılların başından itibaren dosya paylaşımı alanında epey popüler hale gelmiştir. Günümüzde P2P ağları, birçok kripto paranın temelinde yer almakta ve blok zincir teknolojisinin temelini oluşturmaktadır. Fakat çevrimiçi arama motorları, dijital yayın platformları, çevrimiçi pazar yerleri ve Gezegenler Arası Dosya Sistemi (IPFS) internet protokolü de dahil olmak üzere diğer dağıtılmış hesaplama uygulamalarında da eşler arası ağ teknolojisinden faydalanılır.
Eşler Arası Ağlar Nasıl Çalışır?
Eşler arası ağlar dağıtılmış bir kullanıcı ve katılımcı profiline sahiptir. Bu ağ üzerindeki katılımcılarda, yani düğümlerde, ağ üzerinde paylaşılan her bir dosyanın kopyası bulunmaktadır. Böylece ağ üzerinde bir düğümün çevrimdışı olması ya da iletişimini kaybetmesi ağın yapısı açısından bir tehlike oluşturmamaktadır. Çünkü aynı dosyalar ya da veriler diğer düğümlerde de saklanmaktadır.
Eşler arası ağlarda, ağa bağlanmış aygıtlar dahili belleklerindeki dosyaları paylaşırlar. Kullanıcılar, veri paylaşımında aracı olmak üzere tasarlanmış yazılım uygulamalarını kullanarak, dosyaları bulmak ve indirmek için ağ üzerindeki diğer cihazlara sorgu gönderebilirler. Kullanıcı bir dosyayı indirdikten sonra bu dosyanın kaynağı olarak hareket eder ve diğer kullanıcıların erişimine sunmaktadır. Böyle bir durumda dosyayı indiren bir kullanıcı aynı anda hem katılımcı (düğüm) hem de dosya indiren bir kullanıcı olabilmektedir. Yani, eşler arası ağlarda her bir kullanıcı dosya indirdikçe bir düğüme dönüşür. Bu sayede ağ hızla büyür ve gelişir. Ayrıca, dağıtılmış mimari ile oluşturulan eşler arası ağ sistemleri siber saldırılara karşı son derece dirençlidir. Geleneksel modellerin aksine eşler arası ağlar, tek bir hata noktasına, yani merkezi bir kullanıcı hatasına sahip değildir. Bir başka deyişle, bir kişinin hatası tüm ağı etkilemez.
Eşler arası ağlar oluşturuldukları yapıya göre sınıflandırılmaktadırlar. Eşler arası ağ yapılarında kullanılan başlıca üç tür şunlardır: Yapılandırılmamış ağlar, yapılandırılmış ağlar ve hibrit ağlar.
Yapılandırılmamış Ağlar
Yapılandırılmamış ağlar, belirli bir düğüm organizasyonuna sahip değillerdir. Yapıları gereği anlık olarak birden çok düğüm ağa katılıp ayrılabilemektedir. Bu tarz ağları inşa etmek oldukça kolay olsa da yüksek derecede donanım gerektirmektedir. Yapılandırılmamış ağlar üzerinde bir dosya sorgusu yapıldığı zaman sorgu mümkün olan en yüksek sayıda düğüme gönderilir. Bu da ağ üzerinde fazlaca ağ sorgusuna ve iş yüküne sebep olmaktadır.
Yapılandırılmış Ağlar
Yapılandırılmış ağlar, yapılandırılmamış ağlara göre daha organize bir yapıya sahiptirler. Eşler arası yapılandırılmış ağlar, düğümler üzerinde yaygın olmayan dosyaların verimli bir şekilde taramasına olanak sağlamaktadır. Yapılandırılmış ağlar üzerinde dosyalar ya da veriler hash fonksiyonu ile aratılmaktadır. Yapılandırılmış ağlar daha yüksek verimlilikte çalışabileseler dahi merkezi olmaya eğilimlidirler.
Hibrit Ağlar
Hibrit ağlar, eşler arası bağlantıyı destekleyen merkezi bir sunucu tasarımı gibi farklı yapıların bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş ağlardır. Hibrit ağlar, yapılandırılmamış ve yapılandırılmış ağların avantajlarını bir araya getirir. Bu sayede önemli ölçüde verimlilik ve merkeziyetsizliği aynı anda sunabilmektedirler.
Blok Zincirler Üzerinde Eşler Arası Ağların Rolü
İlk blok zincir, Satoshi Nakamoto tarafından yaratılan Bitcoin (BTC) blok zinciridir. Bitcoin, izin gerektirmeyen eşler arası elektronik nakit sistemi olarak tanımlanmaktadır. Eşler arası ağların özelliklerinden yararlanarak merkeziyetsiz şekilde ve izin gerektirmeden oluşturulan blok zincirler diğer sistemlere göre daha verimli bir şekilde çalışmaktadır. Bitcoin blok zinciri üzerinde bir katılımcı kolaylıkla bir düğüm çalıştırabilmektedir. Bu düğüm belirli kurallar çerçevesinde diğer düğümler ile iletişim halinde olup blok zincir üzerinde veri saklama ve veri paylaşımının doğrulanması için çalışmaktadır. Bu sebeple Bitcoin blok zincirinin bir merkezi ya da ana kuruluşu bulunmamaktadır.
Kripto para blok zincirlerinde verilerin güvenliği oyun teorisi çatısı altında güvence altına alınmaktadır. Dürüst katılımcıların ödüllendirildiği bu sistem de kötü niyetli düğümler hızlıca red edilmektedir. Kripto para blok zincirleri düğümler farklı görevlere sahip olabilmektedir. Yani ağ üzerindeki bazı düğümler bütün verileri içermektedir, böylece bu düğümler konsensüs kurallarına göre ağın güvenliğini sağlamaktadır. Bu tür düğümlere tam düğüm denilmektedir ve blok zincir üzerinde gerçekleşen bütün işlemleri içermektedir. Böylece blok zincirler tüm dünyada herkes tarafından erişilebilen eşler arası bir ağ olarak çalışmaktadır.
Blok zincirlerin eşler arası mimarisi birçok önemli avantaja sahiptir.
Avantajları
- Blok zincirlerin çok sayıda düğüme dağıtılmış olması, onları, birçok sistemin tıkanmasına neden olan Hizmet Reddi (DoS) saldırılarına karşı dayanıklı kılar.
- Ağ üzerindeki katılımcı sayısı ne kadar fazlaysa, ağ, yüzde 51 ataklarına karşı o kadar dirençlidir.
- Dağıtılmış eşler arası ağlar çoğunluğun fikir birliğine varması zorunluluğu ile bir araya geldiği için blok zincirler kötü niyetli katılımcılar karşısında yüksek oranda dirençlidir.
Sonuç
Eşler arası ağ mimarisi günümüzde birçok alanda geliştirilmiş ve kullanılmaktadır. Kripto para ve blok zincirler özelinde ise eşler arası mimari sistemin ana iskeletini oluşturmaktadır. Majör blok zincirler üzerinde eşler arası mimari işlem kayıt defterlerinin düğümlere dağıtılması sayesinde güvenlik, merkeziyetsizlik ve sansüre dayanıklılık sağlamaktadır.