Merkeziyetsizleşme, merkezi bir yetkinin ya da otoritenin, merkezi olmayan bir hale dönüştürüldüğü süreçtir. Birçok para birimi ve finans sitemi merkezidir anca blok zincir teknolojisinin ve merkeziyetsiz borsaların ortaya çıkmasıyla beraber bu durum değişmeye başlamıştır.

Merkeziyetsiz bir borsada, teknolojik olanaklar sayesinde yatırımcılar merkezi bir borsa üzerinden işlem yapmak yerine doğrudan birbirleriyle anlaşabilir. Merkeziyetsiz para birimleri veya kripto para birimleri kullanan sanal borsalar, merkeziyetsiz borsalara örnektir.

Merkeziyetsiz bir borsa, gerçek zamanlı olarak fiyat tekliflerini/taleplerini iletmek ve görüntülemek için çeşitli dijital cihazlar kullanır. Bu sayede alıcı, satıcı ve bayilerin menkul kıymet işlemleri için aynı yerde bulunmalarına gerek kalmaz.

Merkeziyetsiz para birimi nedir?

Merkeziyetsiz para birimi, eşler arası para ya da dijital para birimi kavramlarının hepsi, banka gibi üçüncü bir tarafa ihtiyaç duymadan servet ya da başka herhangi bir malın mülkiyetini transfer etme yöntemlerini ifade eder. Çoğu merkezi ve bazıları merkeziyetsiz borsalar fiat para birimlerini veya ABD doları gibi bir merkez bankaları tarafından dağıtılan fiziksel paraları kullanır. Merkeziyetsiz para birimleri ise öncelikle sanal borsalarda kullanılır. Merkeziyetsiz para birimlerinin en bilinenleri Bitcoin (BTC) ve Ether’dir (ETH). 

Merkeziyetsiz borsaların avantajları ve dezavantajları

Merkeziyetsiz borsaların kullanıcılar için çeşitli avantajları ve dezavantajları vardır. Bunlar şu şekilde sayılabilir: 

Avantajlar

• Bazıları, merkeziyetsiz borsaların bilgisayar korsanlarına karşı daha korunaklı olduğunu düşünüyor. Son zamanlarda bunun doğru olmayabileceği görülmüş olsa da bu düşüncenin temelinde, merkeziyetsiz borsaların tek bir veri kaynağı olmaması yatıyor. 
• Merkeziyetsiz borsalar, özellikle tüm tarafların karşılıklı olarak üzerinde anlaşmaya varılan veri ve bilgileri paylaşmasını sağlayan bir teknolojiyi kullanıyorlarsa, taraflar arasında şeffaflığı sağlayabilir.
• Merkeziyetsiz sanal borsaların birçok kullanıcısı, düzenleyici gözetiminin olmayışını bir avantaj ya da üçüncü taraflardan bağımsızlık, bir çeşit özgürlük olarak algılıyor. 
• Aracıların olmaması, düzenlenmiş borsalara göre daha düşük işlem maliyetleri anlamına geliyor.

Dezavantajlar

• Bununla birlikte, bu gözetim eksikliğinin bir dezavantajı, işlemleri izleyecek, yardım teklif edecek veya yasal bir çerçeve sağlayacak hiçbir idari makamın olmamasıdır.
  
• Merkeziyetsiz borsalar aracılığıyla daha fazla finansal işlem gerçekleştirildikçe, düzenleyiciler ve yasal yaptırımlar için zorluklar oluşabilir. Buna karşılık, merkezileştirilmiş piyasalar, düzenleyicilere şüpheli olabilecek işlemlerle ilgili olarak gerekirse harekete geçmeleri için net bir yol sunar.

Blok zincirde merkeziyetsizlik, denetim ve karar verme işlevinin merkezi bir oluşumdan (birey, şirket veya insan grubu) dağınık bir ağa transferini ima eder. Merkeziyetsiz ağlar, üyelerin birbirlerine güven duyma ihtiyaçlarını azaltmaya ve birbirleri üzerinde ağın gücünü bozacak şekilde yetki sahibi olma yetilerini ortadan kaldırmaya çalışır.

Merkeziyetsizlik neden önemlidir?

Merkeziyetsizlik aslında yeni bir fikir değil. Teknolojik bir düzenleme kurarken, genellikle merkezileştirilmiş, merkeziyetsiz ve dağınık olmak üzere üç temel ağ yapısı düşünülür. 

Blok zinciri teknolojileri sıklıkla merkeziyetsiz ağları kullansa da bir blok zinciri uygulamasının kendisi merkezi veya merkeziyetsiz olarak sınıflandırılamaz. Belki de merkeziyetsizlik değişken bir ölçektir ve bir blok zinciri uygulamasının tüm bölümlerine uygulanmalıdır. Bir uygulamadaki varlıkların yönetimini ve varlıklara giriş hakkını merkeziyetsizleştirerek, daha belirgin ve daha istenen şekilde destek sağlanabilir.